وزن شعر سنتی فارسی، که به آن وزن عروضی نیز گفته می‌شود، براساس طول مصراع هاو چیدمان هجاهای هر مصراعِ آن است و جزو اوزان کمّی طبقه‌بندی می‌شود. تقابل هجاهای ضعیف و قوی در این نوع وزن مبتنی بر تقابل میان هجاهای سبک  و سنگین است. در فارسی سه نوع هجای کوتاه، بلند و کشیده وجود دارد که ترکیبات خاصی از کنار هم قرار گرفتن این هجاها وزن‌های مختلف شعر سنتی فارسی را تشکیل می‌دهند. درشعر نوفارسی، گاهی همان اوزان عروضیِ سنتی با کوتاه و بلند کردن نامنظم طول مصراع‌ها درون یک شعر به‌کار می‌روند (مانند اشعار  مهدی اخوان ثالث و فریدون مشیری). گاهی نیز این کار همراه با ایجاد تغییرات کم و زیاد در به‌کارگیری قواعد عروض است (مانند اشعار  نیما یوشیج،  فروغ فرخ زاد و  قیصر امین پور).

تعداد اوزان شعر فارسی بسیار زیاد هستند و آنها را به گروهایی میتوان تقسیم کرد.به این صورت که اوزانی که از نظر نظم میان هجاهای بلند و کوتاه یکسان هستند یک گروه را تشکیل میدهند.طبق سنت سر گروه هر گروه وزنی،وزنی چهار رکنی است که اعضای گروه آن وزن از دست کاری هجاهای آخر آن وزنِ سر گروه تشکیل می شوند
نام اوزان
خب حالا که اساس طبقه بندی اوزان رو گفتم بد نیست که اسم وزن ها رو هم بدونید
1- نام اوزان حاصل از تکرار ارکان(یعنی در این وزن ها یک رکن چند بار تکرار می شود)
مفاعیلن= هَزَج  (u---)
فاعلاتن=رَمَل  (-U--)
مستفعلن=رَجز (--U-)
فعولن=متقارب  ( U--)
فعلاتن=رَمَل مخبون (UU--)
مفتعلن=رجز مَطوی (-UU-)
مفاعلن=هَزَج مخبون(رجز مخبون) (u-U-)
2- نام اوزانی که حاصل از تناوب ارکان است(یعنی در این وزن ها دو رکن جدا گانه که پشت هم می آیندو تکرار می شوند، که در علوم وفنون 2 به بحث دو لختی مربوط می شود.)
مفاعلن فعلاتن=مُجتثّ مخبون (UU/- U-U--)
مفعول مفاعیلن(مستفعلن مفعولن)=هزج اخرب ( --U / U---)
فعلات فاعلاتن=رمل مشکول  ( UU-U/ -U--)
مفعول فاعلاتن(مستفعلن فعولن)=مضارع اخرب ( --U /-U--)
نکته
اگر از آخر رکن پایانی وزن یک هجا کم شود،وزن حاصل را معمولا محذوف مینامند.مثلا اگر مصرعی چهار فاعلاتن داشت رمل مثمن سالم نامیده میشود.ولی اگر رکن آخر آن را به فاعلن تبدیل کنیم رمل مثمن محذوف نامیده میشود.در تمام اوزان این اتفاق می افتد
نکته 2
در عروض قدیم که به پیروی از عرب وزن را در بیت میسنجند،بنابراین اگر بیتی هشت رکن(هر مصرع چهار رکن) داشت یک مثمن بعد از اسمش اضافه میکنیم.همینطور اگر شش رکن بود(هر مصرع سه رکن)مسدس و اگر چهاررکن(هر مصرع 2 رکن) مربع به اسمش اضافه میکنیم
مثل رجز مثمن سالم که از هشت مستفعلن تشکیل می شود
پر کاربرد ترین اوزان شعر فارسی
گروه یک:
1- فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن = رمل مثمن سالم
2- فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن =رمل مثمن محذوف(=مقصور)
3- فاعلاتن فاعلاتن فاعلن=رمل مسدس محذوف (این وزن سومین وزن پر کاربرد فارسی است)
گروه دو
4- فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن=رمل مثمن مخبون
5- فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن=رمل مثمن مخبون محذوف
6- فعلاتن فعلاتن فعلن=رمل مسدس مخبون محذوف(این چهارمین وزن پر کاربرد فارسی است)
گروه سه
7- مفتعلن مفتعلن مفتعلن مفتعلن=رجز مثمن مطوی
8- مفتعلن مفتعلن فاعلن=رجز مسدس مطوی مکشوف
9- مفتعلن فاعلن//مفتعلن فاعلن= مُنسرح مثمن مطوی مکشوف (این وزن دوری است)
گروه چهار
10- مستفعل مستفعل مستفعل مستف(مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن)=هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف
11- مستفعل مستفعل مستفعل فع(مفعول مفاعیل مفاعیل فعل)=هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف(هفتمین وزن پرکاربرد فارسی است)
12- مستفعلن مفعولن //مستفعلن مفعولن(مفعول مفاعیلن//مفعول مفاعیلن)=هزج مثمن اخرب(این وزن در رباعی بسیار کاربرد دارد)
گروه پنج
13- مستفعلن مفاعل مستفعلن فعل(مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن)=مضارع مثمن اخرب مکفوف
14- مستفعلن مفاعل مفعولن(مفعول فاعلات مفاعیلن)=مضارع مسدس اخرب(این وزن دومین وزن پر کاربرد فارسی است)
15- مستفعلن فعولن//مستفعلن فعولن(مفعول فاعلاتن //مفع.ل فاعلاتن)=مضارع مثمن اخرب
گروه شش
16- مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن=هزج مثمن سالم
17- مفاعیلن مفاعیلن فعولن=هزج مسدس محذوف(این ششمین وزن پرکاربرد شعر فارسی است)
گروه هفت
18- فعولن فعولن فعولن فعولن=متقارب مثمن سالم(هشتمین وزن پرکاربرد فارسی است)
19- فعولن فعولن فعولن فعل=متقارب مثمن سالم
گروه هشت
20- مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن=مجتث مثمن مخبون(کاربرد این وزن در مثنوی حماسی بسیار است)
21- مفاعلن فعلاتن مفاعلن فع لن=مجتث مثمن مخبون محذوف
گروه نه
22- مستفعل فاعلات مستفعل(مفعول مفاعلن مفاعیلن)=هزج مسدس اخرب مقبوض(این پرکاربرد ترین وزن شعر فارسی است)
23- مستفعل فاعلات فع لن(مفعول مفاعلن فعولن)=هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف
تک وزن ها
24- مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن=رجز مثمن سالم
25- فعلات فاعلاتن فعلات فاعلاتن=رمل مثمن مشکول
26- فعلاتن مفاعلن فعلن=خفیف مسدس مخبون محذوف
27- مفتعلن فاعلات مفتعلن فع=منسرح مثمن مطوی منحور(پنجکین وزن پر کاربرد فارسی است)
28- مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن=رجز مثمن مطوی مخبون

1-شمیسا، سیروس: عروض و قافیه. دانشگاه پیام نور. چاپ چهارم تیر ۱۳۸۳. ص۲۲.

2-کتاب های فارسی دهم و یازدهم و دوازدهم چاپ 97 ،باکدهای 110201و111201و112201